Κανένας σύγχρονος μελετητής δεν αμφισβητεί ότι το δημογραφικό πρόβλημα θέτει σε κίνδυνο την αγορά εργασίας αλλά και τα ζητήματα της κοινωνικής πρόνοιας και της κοινωνικής ασφάλισης. Το προσδόκιμο του μέσου ευρωπαίου πολίτη προβλέπεται ότι στο μέλλον θα αυξάνεται κατά δυο χρόνια ανά δεκαετία. Αν αυτή η τάση επιβεβαιωθεί τότε το 2060 το 32% του πληθυσμού της ΕΕ θα είναι άνω των 65 ετών έναντι ποσοστού 19% το 2015 και μόνο 13% το 1960. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας η αναλογία εργαζόμενου και άνεργου πληθυσμού, δηλαδή ο βαθμός εξάρτησης των συνταξιούχων από τους εργαζόμενους, ήταν περίπου στο 1,05% στην Ε.Ε. το 2013, ενώ προβλέπεται με τις σημερινές τάσεις να αυξηθεί στο 1,36 το 2060. Επομένως χώρες που συνδυάζουν υπογεννητικότητα, υψηλό προσδόκιμο ζωής και χαμηλό δείκτη απασχόλησης θα αντιμετωπίσουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Σήμερα η μέση ηλικία ενός πολίτη στην Ευρώπη είναι 39 ετών, το 2050 θα είναι 49 ετών ενώ οι ογδοντάχρονοι υπολογίζεται ότι θα αποτελούν το 11,4% του πληθυσμού της Ευρώπης.
Μπορεί το δημογραφικό πρόβλημα να μην αποτελεί την μοναδική μάστιγα της εποχής μας αν αναλογιστούμε τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, την φτώχεια και τις κοινωνικές ανισότητες που μαστίζουν τον πλανήτη μας. Είναι μια πρόκληση όμως μείζονος σημασίας που και η δική μας κυβέρνηση πρέπει να ιεραρχήσει ψηλά στις προτεραιότητές της. Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την δημογραφική γήρανση ξεκάθαρα προειδοποιεί ότι οι δημογραφικές αλλαγές θα προκαλέσουν σημαντικές μεταβολές στις κοινωνίες μας επηρεάζοντας την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών και υπονομεύοντας την ευημερία των μελλοντικών γενεών. Είναι ένα πολυδιάστατο ζήτημα το οποίο επιδρά σε πολλές παραμέτρους της ζωής μιας χώρας όπως η οικονομία, η απασχόληση και το συνταξιοδοτικό σύστημα. Σύμφωνα με στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας, το ποσοστό γονιμότητας στην Κύπρο το 2018 υπολογίστηκε στο 1,2. Ποσοστό πολύ πιο χαμηλό από το 2,10 που είναι αναγκαίο για να εξασφαλιστεί η αναπλήρωση του πληθυσμού. Το ποσοστό των παιδιών ηλικίας κάτω των 15 χρονών υπολογίζεται στο 16,1% καθώς και των ηλικιωμένων προσώπων ηλικίας 65 χρονών και πάνω σε σύγκριση με 22,3% και 11,3% αντίστοιχα το 2000 γεγονός που δείχνει γήρανση του πληθυσμού και στις εργάσιμες ηλικίες.
Όλες οι μελέτες που έχουν γίνει στην Ευρώπη συγκλίνουν στην διαπίστωση ότι το δημογραφικό πρόβλημα δεν θα επιλυθεί ούτε μέσω των μεταναστευτικών ροών ούτε μέσω της αύξησης των γεννήσεων. Ακόμα και με διπλάσια ποσοστά μετανάστευσης το ποσοστό των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών δεν θα υποχωρήσει κάτω από το 29%, ενώ εάν η γεννητικότητα αυξηθεί κατά 15% τότε το ποσοστό ατόμων τρίτης ηλικίας υπολογίζεται ότι θα είναι γύρω στο 30%.
Επομένως η απασχόληση είναι αυτή που θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων και ιδιαίτερα στην βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Συνδικάτα, εργοδότες και κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσουμε σε τολμηρά βήματα που θα περιλαμβάνουν ριζοσπαστικές τομές τόσο στο κεφάλαιο της ενίσχυσης της απασχόλησης όσο και στο κεφάλαιο της κοινωνικής πρόνοιας και των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων στο συνταξιοδοτικό σύστημα και στο μοντέλο κοινωνικής ασφάλισης της Κύπρου.
Οι πολιτικές ενεργούς γήρανσης επίσης σε μια εποχή που η ψηφιακή επανάσταση μεταβάλλει τα πάντα θα πρέπει στο μέλλον να αποτελέσει βασική και θεμελιώδη προτεραιότητα των κοινωνικών εταίρων και της πολιτείας.
Ιωσήφ Αναστασίου
Πρόεδρος ΔΕΟΚ
